Ovim Pravilnikom propisuju se mjerila i osnove za vrednovanje (bonitiranje) poljoprivrednih zemljišta (u daljnjem tekstu: zemljišta) u kategoriji osobito vrijednih obradivih (P1) zemljišta i vrijednih obradivih (P2) zemljišta (u daljnjem tekstu: P1 i P2).
Članak 2.
Osnovica za vrednovanje P1 i P2 zemljišta, ali i zemljišta niže bonitetne vrijednosti temelji se na vrijednostima tla, klime, reljefa i određenih ostalih prirodnih uvjeta za poljoprivrednu proizvodnju. Radi utvrđivanja P1 i P2 zemljišta, ovim Pravilnikom utvrđuju se ostala obradiva (P3) zemljišta i ostala poljoprivredna (PŠ) zemljišta (u daljnjem tekstu: P3 i PŠ).
Članak 3.
Vrijednosti iz članka 2. ovoga Pravilnika temelje se na definiranju zemljišta kao šireg prostora koji je integralni dio tla, klime, reljefa i ostalih korektivnih čimbenika, kao što su stjenovitost i kamenitost površine zemljišta, poplave na zemljištu, otvorenost, te zatvorenost i zaštićenost zemljišta, ekspozicija, zasjenjenost zemljišta, veličina parcele i oblik parcele.
Članak 4.
Bonitettla,klimeireljefaiodređenihostalihprirodnihuvjetazapoljoprivrednuproizvodnjuocjenjujeseprema njihovim najpovoljnijim odnosima za utvrđivanje općeg stupnja mogućnosti svestranog načina korištenja zemljišta.
II.MJERILA ZA RAZVRSTAVANJEZEMLJIŠTA
Članak 5.
Prostorne kategorije zemljišta u koje se svrstavaju poljoprivredna zemljišta su: P1 – osobito vrijedna obradiva zemljišta, P2 – vrijedna obradiva zemljišta, P3 – ostala obradiva zemljišta, PŠ – ostala poljoprivredna zemljišta. Procjenjuju se prema vrijednosti od najpovoljnijih do nepovoljnijih tala prema bonitetnim svojstvima tla, klime, reljefa i ostalih prirodnih uvjeta.
Članak 6.
Bonitetzemljištaodređuje se naraziniopćeg boniteta ili boniteta bez korekcija zemljišta iz formulekoja definira da je bonitet zemljišta jednak drugom korijenu iz umnoška vrijednosti bonitetnih bodovazatlo(T),klimu(K)ireljef(R).
Članak 7.
(1) Opći bonitet zemljišta (B) vrednuje se od 7 do 100 bonitetnih bodova.
(2) Bonitet tla (T) vrednuje se od 7 do 100 bodova.
(3) Bonitet klime (K) vrednuje se od 1 do 10 bodova.
(4) Bonitet reljefa (R) vrednuje se od 1 do 10 bodova.
1.Utvrđivanje bonitetatla
Članak 8.
Bonitet tla utvrđuje se na osnovi razvojnog stupnja, teksture (mehaničkog sastava) i geološkog podrijetla (supstrata) tla.
Članak 9.
(1) Razvojni stupnjevi tla predstavljaju evolucijsko genetski stadij tla, a utvrđuju se na temelju bitnih unutarnjih svojstava tla, kao što su: efektivna dubina odnosno mogućnosti zakorijenjivanja biljaka, prirodne dreniranosti, kojaodređujeistupanjvlažnosti,reakcijetlauvodi,razinepodzemnevode,dubineglejnoghorizontaiprijelaza izgornjeghorizontauzdravicu,kaoevolucijskogenetskograzvojnogprocesautlu.
(2) Rasponi razvojnih stupnjeva tla kreću se od najboljeg, prvog razvojnog stupnja, s najpovoljnijim fizikalnim i kemijskim svojstvima tla i optimalno dubokim zakorijenjavanjem biljaka, do najlošijeg, sedmog razvojnog stupnja, s najplićom efektivnom dubinom tla.
Članak 10.
(1) Bitne karakteristike razvojnih stupnjeva tla su:
a) prvi razvojni stupanj pokazuje postupan prijelaz između gornjeg humusnog horizonta tla i zdravice i ima povoljan kapacitet tla za zrak; dobra mrvičasta struktura; nema znakova prekomjerne vlažnosti ni zakiseljavanja;reakcijatlauvodikrećeseod6,0-7,5;efektivnadubinatlajepreko100cm;tosusvježatla(1±); dobreprirodnedreniranosti(ocjeditosti);podzemnavodajeispod200cm
b) drugi razvojni stupanj ima efektivnu dubinu tla 80 do 100 cm; dubina podzemne vode je 150-200 cm;
tla mogu biti na prijelazu od svježih prema poluvlažnim ili polusuhim tlima (1± do 2±); prirodna dreniranost je
dobra
c) u trećem razvojnom stupnju prijelaz između gornjeg horizonta i zdravice nije jednako povoljan kao kod 1. razvojnog stupnja: pokazuju se prvi znakovi izblijeđivanja; na većoj dubini dolazi do gubitka vapna i počinje zakiseljavanje;reakcijatlauvodikrećeseod5,0do6,0ili8,0do9,0;efektivnadubinatlaje50do80cm;stupanj vlažnosti ukazuje na poluvlažna ili polusuha tla (2±), a prirodna dreniranost je umjereno dobra ili ponešto ekscesivna;dubinaglejnoghorizontakrećeseizmeđu120-150cm
d) u četvrtom razvojnom stupnju efektivna dubina tla je 30-50 cm; reakcija tla u vodi kreće se od 5,0-5,5 ili 8,0- 9,0; tla su vlažna ili polusuha (3+ ili 2-), a prirodna dreniranost je nepotpuna ili ponešto ekscesivna; dubina glejnog horizonta je između 90-120cm
e) u petom razvojnom stupnju prijelaz između gornjeg horizonta naniže je oštar, ponajviše zbog izblijeđivanja; zdravicajezbijenailirđastoobojena;reakcijatlauvodikrećeseod4,5-5,0ilikodhalomorfnihtalaod9,0-10,0; efektivna dubina tla je 15-30 cm; tla su mokra ili suha (4+ ili 3-), a prirodna dreniranost je slaba ili ponešto ekscesivna;dubinaglejnoghorizontajeizmeđu50-90cm
f) šesti razvojni stupanj ima efektivnu dubinu tla 5-15 cm; reakcija tla u vodi je 4,0 do 4,5, a kod halomorfnih tala 9,0-11,0; stupanj vlažnosti označava mokra do vrlo mokra ili vrlo suha tla (4+ do 5+ ili 4-), a prirodna dreniranostjeslabadovrloslabailiekscesivna;dubinaglejnoghorizontakrećeseizmeđu20-50cm
g) sedmi razvojni stupanj ima oštre granice između gornjeg sloja i zdravice; u pravilu, gubitak vapna je znatan, a veliko je i zakiseljavanje; reakcija tla u vodi kreće se ispod 4,0, a kod halomorfnih tala iznad 11,0; efektivna dubina tla je 1-5 cm; stupanj vlažnosti označava vrlo mokra ili ekstremno suha tla (5±); prirodna dreniranost je vrloslabailiekscesivna;dubinaglejnoghorizontajeizmeđu0-25cm.
(2) Skeletnost tla ocjenjuje se prema volumnom postotnom udjelu šljunka i kamena u tlu, te se na toj osnovi umanjujeefektivnadubinatla,odnosnovrijednostrazvojnogstupnja.
Članak 11.
Tekstura tla utvrđuje se relativnim odnosima po kojima je optimalna ilovasta, od koje vrijednost pada prema pjeskovitoj i teškoj glinastoj teksturi.
Članak 12.
Geološki supstrati tla razvrstavaju se u četiri grupe geološkog podrijetla: 1. aluvijalna i praporna podrijetla, kao najpovoljnija;2.vapnenilaporiifliš,kaopovoljni;3.pleistocenskeilovače(mramoriraneilovače–diluvij),
kao osrednje povoljne; 4. litogena (stjenovita) podrijetla, kao slabije povoljna.
Članak 13.
Sva unutarnja svojstva tla svedena na razvojni stupanj, teksturu i geološko podrijetlo tla sumarno se izražavaju u bodovima na temelju kojih su utvrđeni okviri bodova boniteta tla kako slijedi:
Tekstura tla
Geološko podrijetlo tla
Razvojni stupnjevi tla
prvi
drugi
treći
četvrti
peti
šesti
sedmi
Okviri bodova boniteta tla
P
pijesak
aluvij
52-41
40-29
28-23
22-17
16-11
10-7
diluvij
46-35
34-29
28-23
22-17
16-11
10-7
litogeno
46-35
34-29
28-23
22-17
16-11
10-7
IP
ilovasti pijesak
aluvij i prapor
76-65
64-53
52-41
40-29
28-23
22-17
16-11
vapneni lapori i fliš
70-65
64-53
52-41
40-29
28-17
10-11
10-7
diluvij
58-53
52-41
40-29
28-17
10-11
10-7
litogeno
52-47
46-41
40-29
28-17
16-11
10-7
PI
pjeskovita ilovača
aluvij i prapor
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
vapneni lapori i fliš
88-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
82-71
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
70-59
58-47
46-35
34-23
22-11
10-7
I
ilovača
aluvij i prapor
100-89
88-77
76-65
64-53
52-47
46-41
40-35
vapneni lapori i fliš
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
diluvij
88-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
litogeno
76-65
64-53
52-41
40-29
28-23
22-17
GI
glinasta ilovača
aluvij i prapor
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
vapneni lapori i fliš
82-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
76-71
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
64-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
IG
ilovasta glina
aluvij i prapor
82-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
vapneni lapori i fliš
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
64-59
58-47
46-35
24-29
28-17
16-11
G
glina
aluvij i prapor
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
vapneni lapori i fliš
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
58-53
52-41
40-35
34-29
28-17
16-11
tresetno dolinsko tlo (odvodnjeno) prema razvojnim stupnjevima
70-59
58-47
46-35
34-23
22-11
2.Utvrđivanje boniteta klime
Članak 14.
Klima se boduje u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova. Utvrđuje se unutar klimatsko-vegetacijskih područja odnosno potpodručja, grupiranih po meteorološkim postajama, na temelju klimatskih elemenata i to: srednjih godišnjih temperatura zraka, srednjih godišnjih količina oborina i srednjih količina oborina u vegetacijskom razdoblju. Okvirni bodovi za bonitet klime su:
Red. broj
Klimatsko vegetacijska područja po meteorološkim postajama
Šumska zajednica
Približno nadmorska visina u m
Srednja godišnja temperatura
°C
Srednja god. količina oborina u mm
Oborine u vegetacijskom razdoblju u mm
Bodovi za klimu
1.
Sveti Jure, Lička Plješivica, Zavižan, Vrh Učke
klekovina bora, krivulja (sa smrekom i planinskim pašnjacima)
>1.500
2-4
>2.200
500-800
1-2
2.
Zalesina, Delnice
područje bukove šume s jelom
600-1.200
6-8
2.100-2.300
900-1.100
3
3.
Sljeme, Stubička gora
područje bukove šume s jelom
700-1.100
6-8
1.200-1.500
700-900
3-4
4.
Plitvice, Skrad, Parg, Baške Oštarije, Učka
– hotel
područje primorske i gorske bukove šume
500-1.00
7-8
1.500-1.700
700-900
3-4
5.
Gračac, Gospić, Ogulin
područje hrasta kitnjaka s običnim grabom
300-600
8-10
1.500-1.700
500-700
5-6
6.
Topusko, Kostel, Stubičke Toplice, Klenovnik, Križevci i Bjelovar
Unutar klimatsko-vegetacijskih područja 11 do 16 navedenih tabelarno u članku 14. Ovog Pravilnika na hidromorfnim tlima većeg stupnja vlažnosti, u odnosu na automorfna tla, broj bonitetnih bodova za klimu povećava se kako slijedi:
Klimatskovegetacijskopodručje
Broj bonitetnih bodova za klimu
na automorfnim tlima
na hidromorfnim tlima povoljnog stupnja vlažnosti
11
6-7
7-9
12
6-7
7-9
13
5-6
6-10
14
4-9
6-10
15
5-6
6-10
16
3-4
4-7
3.Utvrđivanje boniteta reljefa
Članak 17.
Bonitetni bodovi za reljef, u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova, utvrđuju se prema klasifikaciji reljefa kako slijedi:
(1) Utvrđenibonitetnibodovizatlopremačlanku13.ovogaPravilnika,bodovizaklimupremačlancima14,15.i16. ovog Pravilnika i bodovizareljefpremačlanku17.ovogaPravilnika,uvrštavajuseuformuluizčlanka6.ovogaPravilnikaiponjoj izračunavaju.Dobivenirezultatpredstavljabonitetzemljištabezkorekcija.
(2) Postignuti rezultat dobiven formulom iz članka 6. ovoga Pravilnika manji od 7 bonitetnih bodova, svrstava zemljište u neplodno.
(3) Rezultati bonitetnih bodova izračunati na način naveden u stavku 1. ovoga članka, prikazani su u Tablici 1. koja je prilog ovoga Pravilnika i njegov je sastavni dio. U njoj se prema utvrđenim bonitetnim bodovima tla u presjeku retka za utvrđene bonitetne bodove reljefa i kolone za utvrđene bonitetne bodove klime, očitavaju bodovi boniteta zemljišta bez korekcija. Za međuvrijednosti utvrđenih bonitetnih bodova tla, koje nisu navedene u Tablici 1. priloga ovoga Pravilnika, bodovi boniteta zemljišta bez korekcija mogu se dobiti i linearnom interpolacijom.
Bonitet zemljišta utvrđen prema članku 18. ovoga Pravilnika korigira se negativnim postocima bonitetnih bodova zbog utjecaja ostalih prirodnih uvjeta na poljoprivrednu proizvodnju i to: za stjenovitost i kamenitost površine zemljišta, poplavu, ekspoziciju, otvorenost ili zatvorenost položaja, zasjenjenost zemljišta, veličinu parcela i oblikparcele.
Članak 20.
Stjenovitost i kamenitost površine zemljišta ocjenjuje se skupno prema zastupljenosti stijena i krupnijeg kamenja (>5 cm Ø), negativnim postocima bonitetnih bodova kako slijedi:
Stjenovitost površine zemljišta,
%
Kamenitost površinezemljišta,
%
Negativni postoci bonitetni bodova
Iskoristivost zemljišta
do 2
do 10
2-6
Neznatne smetnje za izbor kultura
2-10
10-20
6-24
Stanovite teškoće u primjeni mehanizacije, a izbor kultura ponešto ograničen
10-25
20-30
24-48
Samo za lakšu mehanizaciju. Iskoristivost prvenstveno za pašnjake i livade, lošija za voćnjake i vinograde, a najlošija za oranice
Vrlo veliko ograničenje iskoristivosti za obradive površine. Samo ekstenzivni pašnjaci
>90
>90
80-100
Pašnjaci – neplodna zemljišta
Članak 21.
Utjecajpoplavezemljištanabonitetzemljištaocjenjujesesamonapovršinamaoranica,livadaipašnjakaprema godišnjem dobu plavljenja, te prema učestalosti i trajanju poplave, i to u rasponu od 2 do 70 negativnih postotaka bonitetnih bodova, ovisno o mogućnosti načina iskorištavanja poplavljenog zemljišta. Obračun negativnihpostotakabonitetnihbodovaodređujesekakoslijedi:
Učestalost poplava u 10 godina
Šteta u % priroda
Negativni postoci bonitetnih bodova
1 put (slučajne poplave)
5-10
2-4
10-25
4-6
25-50
6-12
>50
12-36
2-3 puta (česte)
5-10
12-16
10-25
16-24
25-50
24-36
>50
36-48
preko 3 puta (vrlo česte)
5-10
12-16
10-25
36-48
25-50
48-70
Članak 22.
(1) Južna ekspozicija zemljišta do 1.000 m nadmorske visine ocjenjuje se, u pravilu, kao najpovoljnija i ne korigira se, a sjeverna ekspozicija do te nadmorske visine ocjenjuje se, u pravilu, kao najnepovoljnija i korigira se u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(2) Na plitkim i vrlo suhim tlima krša i na pjeskovitim tlima južne ekspozicije mogu biti nepovoljnije od sjevernih i u takvim se slučajevima korigiraju u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova, a sjeverne se ekspozicije ne korigiraju.
(3) Na površinama livada ili pašnjaka iznad 1.000 m nadmorske visine korekcija boniteta zemljišta zbog utjecaja ekspozicije vrši se prema tome koja je ekspozicija za takve površine u određenim orografskim uvjetima povoljnija(južnailisjeverna),pasepovoljnijaekspozicijanekorigira,anepovoljnijakorigiraurasponuod1do 12 negativnih postotaka bonitetnihbodova.
(4) Nazemljištimalivadailipašnjaka,bezobzirananadmorskuvisinu,akosuvrloplitkailivrlostrma,ilijenjihova površina jako stjenovita i kamenita, ocjenjuje se da li je povoljnija južna ili sjeverna ekspozicija po užim područjima, pa se povoljnija ekspozicija ne korigira, a nepovoljnija korigira u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnihbodova.
(5) Istočne i zapadne ekspozicije iz stavaka 1. do 4. ovoga članka, ocjenjuju se srednjom vrijednošću raspona negativnih postotaka bonitetnih bodova najpovoljnije i najnepovoljnije ekspozicije.
(2) Zatvoreni položaji zemljišta, bez dovoljne zračne drenaže kao što su - stanovite doline, polja i poljica i donje trećine padina, tzv. »zračna jezera«, zbog mogućnosti jače pozebe i učestalije pojave bolesti na kulturnim biljkama, ocjenjuju se s 1 do 36 negativnih postototaka bonitetnih bodova.
Članak 24.
Utjecaj zasjenjenosti zemljišta na bonitet zemljišta, zbog blizine šume, visokih građevina ili brežuljkasto brdovitog terena, ocjenjuje se u rasponu od 6 do 24 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
Članak 25.
(1) Površina katastarske čestice također ima utjecaja na bonitet zemljišta, odnosno ukupan broj bodova, zbog nemogućnosti upotrebe poljoprivredne mehanizacije i primjene suvremenih agrotehničkih mjera.
(2) Površina katastarske čestice ocjenjuje se do 20 negativnih postotaka bonitetnih bodova kako slijedi:
Površina katastarske čestice (ha)
Negativni postoci bonitetnih bodova
Površina katastarske čestice (ha)
Negativni postoci bonitetnih bodova
<0,01
15-20
0,5-1
4-6
0,01-0,05
10-15
1-3
3-4
0,05-0,25
8-10
3-5
2-3
0,25-0,5
6-8
>5
0
Članak 26.
(1) Oblik katastarske čestice također utječe na korištenje suvremene mehanizacije, redovitu obradu zemljišta, te na troškove proizvodnje. Oblik čestice ocjenjuje se s 0 do 10 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(2) Optimalno prikazivanje oblika katastarske čestice izračunava se koeficijentom raščlanjenosti prema formuli
gdje jeKr – koeficijent raščlanjenosti, P – opseg katastarske čestice, aS – površina katastarske čestice.
(3) Postotak negativnih bodova u ovisnosti o koeficijentu oblika katastarske čestice prikazan je kako slijedi:
Koeficijent
oblikakatastarskečestice
Negativni
postoci bonitetnih bodova
Koeficijentoblikakatastarskečestice
Negativni postoci bonitetnih bodova
<1,5
0
3-4
5-7
1,5-2
1-3
4-5
7-9
2-3
3-5
>5
10
Članak 27.
(1) Ukupan broj bodova konačno korigiranog boniteta zemljišta, uzimaju u obzir zbroj negativnih postotaka bodova, utvrđuje se formulom:
gdje je Bk -ukupanbrojbodovakonačnokorigiranogbonitetazemljišta, B - ukupan broj bodova boniteta zemljišta
bez korekcija dobiven prema odredbi članka 18. stavka 1. ovoga Pravilnika, a je Snp - zbroj negativnih postotaka
bonitetnih bodova dobivenu korekcijom prema odredbama članka 19. do 26. ovogaPravilnika.
(2) Ako negativni postotak bonitetnih bodova bilo kojeg od ostalih prirodnih uvjeta iz članka 22. ovoga Pravilnika ili suma negativnih postotaka bonitetnih bodova tih prirodnih uvjeta korekcijom smanji bonitet zemljišta toliko da je njegova konačna (korigirana) vrijednost manja od 7 bonitetnih bodova, ne provodi se daljnja korekcija boniteta zemljišta, nego se zemljište svrstava u neplodno.
Članak 28.
Svrstavanje zemljišta u prostorne kategorije obavlja se prema ranije određenim okvirnim bodovima konačnih (korigiranih) bonitetnih bodova zemljišta prema sljedećem:
P1 – osobito vrijedna obradiva zemljišta 80 do 100 bodova
P2 – vrijedna obradiva zemljišta 60 do 79 bodova
P3 – ostala obradiva zemljišta 40 do 59 bodova
PŠ – ostala poljoprivredna zemljišta od 7 do 39 bodova.
Članak 29.
(1) Osnova za bonitiranje i utvrđivanje prostornih kategorija, P1 zemljišta, P2 zemljišta, P3 zemljišta, PŠ zemljišta su bonitetne pedološke karte detaljnog mjerila (1:2.000 do 1:5.000), koje vrednuju zemljišta na razini najmanje proizvodne parcele. Bonitetno vrednovanje mogu obavljati samo stručnjaci na području pedologije. Utvrđivanje prostornih kategorija provodi se u skladu s dokumentima prostornog uređenja i drugim propisima.
(2) Hrvatski centar za poljoprivredu, hranu i selo utvrđuje koje se zemljište smatra P1 i P2 zemljište ako ima bitnih promjena u odnosu na postojeće stanje, odnosno pokazatelje na jednom širem području na temelju dostavljenih prethodnih studija i prostornih podataka.
III.ZAVRŠNEODREDBE
Članak 30.
Danom stupanja na snagu ovoga Pravilnika prestaje važiti Pravilnik o mjerilima za utvrđivanje osobito vrijednog obradivog (P1) i vrijednog obradivog (P2) poljoprivrednog zemljišta (»Narodne novine«, br. 151/13).
Članak 31.
Ovaj Pravilnik stupa na snagu osmoga dana od dana objave u »Narodnim novinama«.
Klasa: 011-01//18-01/17
Urbroj: 525-07/0375-18-6
Zagreb, 12. studenoga 2018.
Potpredsjednik Vlade Republike Hrvatske
i Ministar poljoprivrede
Tomislav Tolušić, dipl.iur.
Tablica 1: BODOVI BONITETA ZEMLJIŠTA BEZ KOREKCIJE
Bonitetni bodovi za klimu
Bonitetni bodovi
Bonitet*
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
za reljef
100
95
89
84
77
71
63
55
45
32
10
100
95
90
85
79
73
67
60
52
42
30
9
100
89
85
80
75
69
63
57
49
40
28
8
100
84
79
75
70
65
59
53
46
37
26
7
100
77
73
69
65
60
55
49
42
35
24
6
100
71
67
63
59
55
50
45
39
32
22
5
100
63
60
57
53
49
45
40
35
28
20
4
100
55
52
49
46
42
39
35
30
24
17
3
100
45
42
40
37
35
32
28
24
20
14
2
100
32
30
28
26
24
22
20
17
14
10
1
95
97
92
87
82
75
69
62
53
44
31
10
95
92
88
83
77
72
65
58
51
41
29
9
95
87
83
78
73
68
62
55
48
39
28
8
95
82
77
73
68
63
58
52
45
36
26
7
95
75
72
68
63
58
53
48
41
34
24
6
95
69
65
62
58
53
49
44
38
31
22
5
95
62
58
55
52
48
44
39
34
28
19
4
95
53
51
48
45
41
38
34
29
24
17
3
95
44
41
39
36
34
31
28
24
19
14
2
95
31
29
28
26
24
22
19
17
14
10
1
94
97
92
87
81
75
69
61
53
43
31
10
94
92
87
82
77
71
65
58
50
41
29
9
94
87
82
78
73
67
61
55
47
39
27
8
94
81
77
73
68
63
57
51
44
36
26
7
94
75
71
67
63
58
53
47
41
34
24
6
94
69
65
61
57
53
48
43
38
31
22
5
94
61
58
55
51
47
43
39
34
27
19
4
94
53
50
47
44
41
38
34
29
24
17
3
94
43
41
39
36
34
31
27
24
19
14
2
94
31
29
27
26
24
22
19
17
14
10
1
89
94
89
84
79
73
67
60
52
42
30
10
89
89
85
80
75
69
63
57
49
40
28
9
89
84
80
75
71
65
60
53
46
38
27
8
89
79
75
71
66
61
56
50
43
35
25
7
89
73
69
65
61
57
52
46
40
33
23
6
89
67
63
60
56
52
47
42
37
30
21
5
89
60
57
53
50
46
42
38
33
27
19
4
89
52
49
46
43
40
37
33
28
23
16
3
89
42
40
38
35
33
30
27
23
19
13
2
89
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
1
88
94
89
84
78
73
66
59
51
42
30
10
88
89
84
80
74
69
63
56
49
40
28
9
88
84
80
75
70
65
59
53
46
38
27
8
88
78
74
70
66
61
55
50
43
35
25
7
88
73
69
65
61
56
51
46
40
32
23
6
88
66
63
59
55
51
47
42
36
30
21
5
88
59
56
53
50
46
42
38
32
27
19
4
88
51
49
46
43
40
36
32
28
23
16
3
88
42
40
38
35
32
30
27
23
19
13
2
88
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
1
83
91
86
81
76
71
64
58
50
41
29
10
83
86
82
77
72
67
61
55
47
39
27
9
83
81
77
73
68
63
58
52
45
36
26
8
83
76
72
68
64
59
54
48
42
34
24
7
83
71
67
63
59
55
50
45
39
32
22
6
83
64
61
58
54
50
46
41
35
29
20
5
83
58
55
52
48
45
41
36
32
26
18
4
83
50
47
45
42
39
35
32
27
22
16
3
83
41
39
36
34
32
29
26
22
18
13
2
83
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
1
82
91
86
81
76
70
64
57
50
40
29
10
82
86
81
77
72
67
61
54
47
38
27
9
82
81
77
72
68
63
57
51
44
36
26
8
82
76
72
68
63
59
54
48
41
34
24
7
82
70
67
63
59
54
50
44
38
31
22
6
82
64
61
57
54
50
45
40
35
29
20
5
82
57
54
51
48
44
40
36
31
26
18
4
82
50
47
44
41
38
35
31
27
22
16
3
82
40
38
36
34
31
29
26
22
18
13
2
82
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
1
77
88
83
78
73
68
62
55
48
39
28
10
77
83
79
74
70
64
59
53
46
37
26
9
77
78
74
70
66
61
55
50
43
35
25
8
77
73
70
66
61
57
52
46
40
33
23
7
77
68
64
61
57
53
48
43
37
30
21
6
77
62
59
55
52
48
44
39
34
28
20
5
77
55
53
50
46
43
39
35
30
25
18
4
77
48
46
43
40
37
34
30
26
21
15
3
77
39
37
35
33
30
28
25
21
18
12
2
77
28
26
25
23
21
20
18
15
12
9
1
76
87
83
78
73
68
62
55
48
39
28
10
76
83
78
74
69
64
58
52
45
37
26
9
76
78
74
70
65
60
55
49
43
35
25
8
76
73
69
65
61
56
52
46
40
33
23
7
76
68
64
60
56
52
48
43
37
30
21
6
76
62
58
55
52
48
44
39
34
28
19
5
76
55
52
49
46
43
39
35
30
25
17
4
76
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
3
76
39
37
35
33
30
28
25
21
17
12
2
76
28
26
25
23
21
19
17
15
12
9
1
71
84
80
75
70
65
60
53
46
38
27
10
71
80
76
71
67
62
57
51
44
36
25
9
71
75
71
67
63
58
53
48
41
34
24
8
71
70
67
63
59
55
50
45
39
32
22
7
71
65
62
58
55
51
46
41
36
29
21
6
71
60
57
53
50
46
42
38
33
27
19
5
71
53
51
48
45
41
38
34
29
24
17
4
71
46
44
41
39
36
33
29
25
21
15
3
71
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
2
71
27
25
24
22
21
19
17
15
12
8
1
70
84
79
75
70
65
59
53
46
37
26
10
70
79
75
71
66
61
56
50
43
35
25
9
70
75
71
67
63
58
53
47
41
33
24
8
70
70
66
63
59
54
49
44
38
31
22
7
70
65
61
58
54
50
46
41
35
29
20
6
70
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
5
70
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
4
70
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
3
70
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
2
70
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
1
65
81
76
72
67
62
57
51
44
36
25
10
65
76
73
68
64
59
54
48
42
34
24
9
65
72
68
64
60
56
51
46
39
32
23
8
65
67
64
60
56
52
48
43
37
30
21
7
65
62
59
56
52
48
44
39
34
28
20
6
65
57
54
51
48
44
40
36
31
25
18
5
65
51
48
46
43
39
36
32
28
23
16
4
65
44
42
39
37
34
31
28
24
20
14
3
65
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
2
65
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
1
64
80
76
72
67
62
57
51
44
36
25
10
64
76
72
68
63
59
54
48
42
34
24
9
64
72
68
64
60
55
51
45
39
32
23
8
64
67
63
60
56
52
47
42
37
30
21
7
64
62
59
55
52
48
44
39
34
28
20
6
64
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
5
64
51
48
45
42
39
36
32
28
23
16
4
64
44
42
39
37
34
31
28
24
20
14
3
64
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
2
64
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
1
59
77
73
69
64
59
54
49
42
34
24
10
59
73
69
65
61
56
52
46
40
33
23
9
59
69
65
61
57
53
49
43
38
31
22
8
59
64
61
57
54
50
45
41
35
29
20
7
59
59
56
53
50
46
42
38
33
27
19
6
59
54
52
49
45
42
38
34
30
24
17
5
59
49
46
43
41
38
34
31
27
22
15
4
59
42
40
38
35
33
30
27
23
19
13
3
59
34
33
31
29
27
24
22
19
15
11
2
59
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
1
58
76
72
68
64
59
54
48
42
34
24
10
58
72
69
65
60
56
51
46
40
32
23
9
58
68
65
61
57
53
48
43
37
30
22
8
58
64
60
57
53
49
45
40
35
28
20
7
58
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
6
58
54
51
48
45
42
38
34
29
24
17
5
58
48
46
43
40
37
34
30
26
22
15
4
58
42
40
37
35
32
29
26
23
19
13
3
58
34
32
30
28
26
24
22
19
15
11
2
58
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
1
53
73
69
65
61
56
51
46
40
33
23
10
53
69
66
62
58
53
49
44
38
31
22
9
53
65
62
58
54
50
46
41
36
29
21
8
53
61
58
54
51
47
43
39
33
27
19
7
53
56
53
50
47
44
40
36
31
25
18
6
53
51
49
46
43
40
36
33
28
23
16
5
53
46
44
41
39
36
33
29
25
21
15
4
53
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
3
53
33
31
29
27
25
23
21
18
15
10
2
53
23
22
21
19
18
16
15
13
10
7
1
52
72
68
64
60
56
51
46
39
32
23
10
52
68
65
61
57
53
48
43
37
31
22
9
52
64
61
58
54
50
46
41
35
29
20
8
52
60
57
54
50
47
43
38
33
27
19
7
52
56
53
50
47
43
39
35
31
25
18
6
52
51
48
46
43
39
36
32
28
23
16
5
52
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
4
52
39
37
35
33
31
28
25
22
18
12
3
52
32
31
29
27
25
23
20
18
14
10
2
52
23
22
20
19
18
16
14
12
10
7
1
47
69
65
61
57
53
48
43
38
31
22
10
47
65
62
58
54
50
46
41
36
29
21
9
47
61
58
55
51
47
43
39
34
27
19
8
47
57
54
51
48
44
41
36
31
26
18
7
47
53
50
47
44
41
38
34
29
24
17
6
47
48
46
43
41
38
34
31
27
22
15
5
47
43
41
39
36
34
31
27
24
19
14
4
47
38
36
34
31
29
27
24
21
17
12
3
47
31
29
27
26
24
22
19
17
14
10
2
47
22
21
19
18
17
15
14
12
10
-
1
46
68
64
61
57
53
48
43
37
30
21
10
46
64
61
58
54
50
45
41
35
29
20
9
46
61
58
54
51
47
43
38
33
27
19
8
46
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
7
46
53
50
47
44
41
37
33
29
23
17
6
46
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
5
46
43
41
38
36
33
30
27
23
19
14
4
46
37
35
33
31
29
26
23
20
17
12
3
46
30
29
27
25
23
21
19
17
14
10
2
46
21
20
19
18
17
15
14
12
10
-
1
41
64
61
57
54
50
45
40
35
29
20
10
41
61
58
54
51
47
43
38
33
27
19
9
41
57
54
51
48
44
40
36
31
26
18
8
41
54
51
48
45
41
38
34
29
24
17
7
41
50
47
44
41
38
35
31
27
22
16
6
41
45
43
40
38
35
32
29
25
20
14
5
41
40
38
36
34
31
29
26
22
18
13
4
41
35
33
31
29
27
25
22
19
16
11
3
41
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
2
41
20
19
18
17
16
14
13
11
9
-
1
40
63
60
57
53
49
45
40
35
28
20
10
40
60
57
54
50
46
42
38
33
27
19
9
40
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
8
40
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
7
40
49
46
44
41
38
35
31
27
22
15
6
40
45
42
40
37
35
32
28
24
20
14
5
40
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
4
40
35
33
31
29
27
24
22
19
15
11
3
40
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
2
40
20
19
18
17
15
14
13
11
9
-
1
35
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
10
35
56
53
50
47
43
40
35
31
25
18
9
35
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
8
35
49
47
44
41
38
35
31
27
22
16
7
35
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
6
35
42
40
37
35
32
30
26
23
19
13
5
35
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
4
35
32
31
29
27
25
23
20
18
14
10
3
35
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
2
35
19
18
17
16
14
13
12
10
8
-
1
34
58
55
52
49
45
41
37
32
26
18
10
34
55
52
49
46
43
39
35
30
25
17
9
34
52
49
47
44
40
37
33
29
23
16
8
34
49
46
44
41
38
34
31
27
22
15
7
34
45
43
40
38
35
32
29
25
20
14
6
34
41
39
37
34
32
29
26
23
18
13
5
34
37
35
33
31
29
26
23
20
16
12
4
34
32
30
29
27
25
23
20
17
14
10
3
34
26
25
23
22
20
18
16
14
12
8
2
34
18
17
16
15
14
13
12
10
8
-
1
29
54
51
48
45
42
38
34
29
24
17
10
29
51
48
46
43
40
36
32
28
23
16
9
29
48
46
43
40
37
34
30
26
22
15
8
29
45
43
40
38
35
32
28
25
20
14
7
29
42
40
37
35
32
29
26
23
19
13
6
29
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
5
29
34
32
30
28
26
24
22
19
15
11
4
29
29
28
26
25
23
21
19
16
13
9
3
29
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
2
29
17
16
15
14
13
12
11
9
8
-
1
28
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
10
28
50
48
45
42
39
35
32
27
22
16
9
28
47
45
42
40
37
33
30
26
21
15
8
28
44
42
40
37
34
31
28
24
20
14
7
28
41
39
37
34
32
29
26
22
18
13
6
28
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
5
28
33
32
30
28
26
24
21
18
15
11
4
28
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
3
28
24
22
21
20
18
17
15
13
11
7
2
28
17
16
15
14
13
12
11
9
7
-
1
23
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
10
23
45
43
41
38
35
32
29
25
20
14
9
23
43
41
38
36
33
30
27
23
19
14
8
23
40
38
36
34
31
28
25
22
18
13
7
23
37
35
33
31
29
26
23
20
17
12
6
23
34
32
30
28
26
24
21
19
15
11
5
23
30
29
27
25
23
21
19
17
14
10
4
23
26
25
23
22
20
19
17
14
12
8
3
23
21
20
19
18
17
15
14
12
10
-
2
23
15
14
14
13
12
11
10
8
-
-
1
22
47
44
42
39
36
33
30
26
21
15
10
22
44
42
40
37
34
31
28
24
20
14
9
22
42
40
38
35
32
30
27
23
19
13
8
22
39
37
35
33
30
28
25
21
18
12
7
22
36
34
32
30
28
26
23
20
16
11
6
22
33
31
30
28
26
23
21
18
15
10
5
22
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
4
22
26
24
23
21
20
18
16
14
11
8
3
22
21
20
19
18
16
15
13
11
9
-
2
22
15
14
13
12
11
10
9
8
-
-
1
17
41
39
37
34
32
29
26
23
18
13
10
17
39
37
35
33
30
28
25
21
17
12
9
17
37
35
33
31
29
26
23
20
16
12
8
17
34
33
31
29
27
24
22
19
15
11
7
17
32
30
29
27
25
23
20
17
14
10
6
17
29
28
26
24
23
21
18
16
13
9
5
17
26
25
23
22
20
18
16
14
12
8
4
17
23
21
20
19
17
16
14
12
10
7
3
17
18
17
16
15
14
13
12
10
8
-
2
17
13
12
12
11
10
9
8
7
-
-
1
16
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
10
16
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
9
16
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
8
16
33
32
30
28
26
24
21
18
15
11
7
16
31
29
28
26
24
22
20
17
14
10
6
16
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
5
16
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
4
16
22
21
20
18
17
15
14
12
10
-
3
16
18
17
16
15
14
13
11
10
8
-
2
16
13
12
11
11
10
9
8
-
-
-
1
11
33
31
30
28
26
23
21
18
15
10
10
11
31
30
28
26
24
22
20
17
14
10
9
11
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
8
11
28
26
25
23
21
20
18
15
12
9
7
11
26
24
23
21
20
18
16
14
11
8
6
11
23
22
21
20
18
17
15
13
10
7
5
11
21
20
19
18
16
15
13
11
9
-
4
11
18
17
16
15
14
13
11
10
8
-
3
11
15
14
13
12
11
10
9
8
-
-
2
11
10
10
9
9
8
7
-
-
-
-
1
10
32
30
28
26
24
22
20
17
14
10
10
10
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
9
10
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
8
10
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
7
10
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
6
10
22
21
20
19
17
16
14
12
10
7
5
10
20
19
18
17
15
14
13
11
9
-
4
10
17
16
15
14
13
12
11
9
8
-
3
10
14
13
13
12
11
10
9
8
-
-
2
10
10
9
9
8
8
7
-
-
-
-
1
7
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
10
7
25
24
22
21
19
18
16
14
11
8
9
7
24
22
21
20
18
17
15
13
11
7
8
7
22
21
20
19
17
16
14
12
10
7
7
7
20
19
18
17
16
14
13
11
9
-
6
7
19
18
17
16
14
13
12
10
8
-
5
7
17
16
15
14
13
12
11
9
7
-
4
7
14
14
13
12
11
10
9
8
-
-
3
7
12
11
11
10
9
8
7
-
-
-
2
7
8
8
7
7
-
-
-
-
-
-
1
*Bonitetni bodovi za tlo s prosječnim stupnjem njegove vlažnosti
MINISTARSTVO POLJOPRIVREDE
Na temelju članka 22. stavka 5. Zakona o poljoprivrednom zemljištu (»Narodne novine«, br. 20/18), ministar poljoprivrede, donosi
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
PRAVILNIK
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
O MJERILIMA ZA UTVRĐIVANJE OSOBITO VRIJEDNOG OBRADIVOG (P1) I VRIJEDNOG OBRADIVOG (P2) POLJOPRIVREDNOG ZEMLJIŠTA
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
I. OPĆE ODREDBE
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 1.
Ovim Pravilnikom propisuju se mjerila i osnove za vrednovanje (bonitiranje) poljoprivrednih zemljišta (u daljnjem tekstu: zemljišta) u kategoriji osobito vrijednih obradivih (P1) zemljišta i vrijednih obradivih (P2) zemljišta (u daljnjem tekstu: P1 i P2).
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 2.
Osnovica za vrednovanje P1 i P2 zemljišta, ali i zemljišta niže bonitetne vrijednosti temelji se na vrijednostima tla, klime, reljefa i određenih ostalih prirodnih uvjeta za poljoprivrednu proizvodnju. Radi utvrđivanja P1 i P2 zemljišta, ovim Pravilnikom utvrđuju se ostala obradiva (P3) zemljišta i ostala poljoprivredna (PŠ) zemljišta (u daljnjem tekstu: P3 i PŠ).
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 3.
Vrijednosti iz članka 2. ovoga Pravilnika temelje se na definiranju zemljišta kao šireg prostora koji je integralni dio tla, klime, reljefa i ostalih korektivnih čimbenika, kao što su stjenovitost i kamenitost površine zemljišta, poplave na zemljištu, otvorenost, te zatvorenost i zaštićenost zemljišta, ekspozicija, zasjenjenost zemljišta, veličina parcele i oblik parcele.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 4.
Bonitet tla, klime i reljefa i određenih ostalih prirodnih uvjeta za poljoprivrednu proizvodnju ocjenjuje se prema njihovim najpovoljnijim odnosima za utvrđivanje općeg stupnja mogućnosti svestranog načina korištenja zemljišta.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
II. MJERILA ZA RAZVRSTAVANJE ZEMLJIŠTA
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 5.
Prostorne kategorije zemljišta u koje se svrstavaju poljoprivredna zemljišta su: P1 – osobito vrijedna obradiva zemljišta, P2 – vrijedna obradiva zemljišta, P3 – ostala obradiva zemljišta, PŠ – ostala poljoprivredna zemljišta. Procjenjuju se prema vrijednosti od najpovoljnijih do nepovoljnijih tala prema bonitetnim svojstvima tla, klime, reljefa i ostalih prirodnih uvjeta.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 6.
Bonitet zemljišta određuje se na razini općeg boniteta ili boniteta bez korekcija zemljišta iz formule
koja definira da je bonitet zemljišta jednak drugom korijenu iz umnoška vrijednosti bonitetnih bodova
za
tlo
(T),
klimu
(K)
i
reljef
(R).
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 7.
(1) Opći bonitet zemljišta (B) vrednuje se od 7 do 100 bonitetnih bodova.
(2) Bonitet tla (T) vrednuje se od 7 do 100 bodova.
(3) Bonitet klime (K) vrednuje se od 1 do 10 bodova.
(4) Bonitet reljefa (R) vrednuje se od 1 do 10 bodova.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
1. Utvrđivanje boniteta tla
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 8.
Bonitet tla utvrđuje se na osnovi razvojnog stupnja, teksture (mehaničkog sastava) i geološkog podrijetla (supstrata) tla.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 9.
(1) Razvojni stupnjevi tla predstavljaju evolucijsko genetski stadij tla, a utvrđuju se na temelju bitnih unutarnjih svojstava tla, kao što su: efektivna dubina odnosno mogućnosti zakorijenjivanja biljaka, prirodne dreniranosti, koja određuje i stupanj vlažnosti, reakcije tla u vodi, razine podzemne vode, dubine glejnog horizonta i prijelaza iz gornjeg horizonta u zdravicu, kao evolucijsko genetskog razvojnog procesa u tlu.
(2) Rasponi razvojnih stupnjeva tla kreću se od najboljeg, prvog razvojnog stupnja, s najpovoljnijim fizikalnim i kemijskim svojstvima tla i optimalno dubokim zakorijenjavanjem biljaka, do najlošijeg, sedmog razvojnog stupnja, s najplićom efektivnom dubinom tla.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 10.
(1) Bitne karakteristike razvojnih stupnjeva tla su:
a) prvi razvojni stupanj pokazuje postupan prijelaz između gornjeg humusnog horizonta tla i zdravice i ima povoljan kapacitet tla za zrak; dobra mrvičasta struktura; nema znakova prekomjerne vlažnosti ni zakiseljavanja; reakcija tla u vodi kreće se od 6,0-7,5; efektivna dubina tla je preko 100 cm; to su svježa tla (1±); dobre prirodne dreniranosti (ocjeditosti); podzemna voda je ispod 200 cm
b) drugi razvojni stupanj ima efektivnu dubinu tla 80 do 100 cm; dubina podzemne vode je 150-200 cm;
tla mogu biti na prijelazu od svježih prema poluvlažnim ili polusuhim tlima (1± do 2±); prirodna dreniranost je
dobra
c) u trećem razvojnom stupnju prijelaz između gornjeg horizonta i zdravice nije jednako povoljan kao kod 1. razvojnog stupnja: pokazuju se prvi znakovi izblijeđivanja; na većoj dubini dolazi do gubitka vapna i počinje zakiseljavanje; reakcija tla u vodi kreće se od 5,0 do 6,0 ili 8,0 do 9,0; efektivna dubina tla je 50 do 80 cm; stupanj vlažnosti ukazuje na poluvlažna ili polusuha tla (2±), a prirodna dreniranost je umjereno dobra ili ponešto ekscesivna; dubina glejnog horizonta kreće se između 120-150 cm
d) u četvrtom razvojnom stupnju efektivna dubina tla je 30-50 cm; reakcija tla u vodi kreće se od 5,0-5,5 ili 8,0- 9,0; tla su vlažna ili polusuha (3+ ili 2-), a prirodna dreniranost je nepotpuna ili ponešto ekscesivna; dubina glejnog horizonta je između 90-120 cm
e) u petom razvojnom stupnju prijelaz između gornjeg horizonta naniže je oštar, ponajviše zbog izblijeđivanja; zdravica je zbijena ili rđasto obojena; reakcija tla u vodi kreće se od 4,5-5,0 ili kod halomorfnih tala od 9,0-10,0; efektivna dubina tla je 15-30 cm; tla su mokra ili suha (4+ ili 3-), a prirodna dreniranost je slaba ili ponešto ekscesivna; dubina glejnog horizonta je između 50-90 cm
f) šesti razvojni stupanj ima efektivnu dubinu tla 5-15 cm; reakcija tla u vodi je 4,0 do 4,5, a kod halomorfnih tala 9,0-11,0; stupanj vlažnosti označava mokra do vrlo mokra ili vrlo suha tla (4+ do 5+ ili 4-), a prirodna dreniranost je slaba do vrlo slaba ili ekscesivna; dubina glejnog horizonta kreće se između 20-50 cm
g) sedmi razvojni stupanj ima oštre granice između gornjeg sloja i zdravice; u pravilu, gubitak vapna je znatan, a veliko je i zakiseljavanje; reakcija tla u vodi kreće se ispod 4,0, a kod halomorfnih tala iznad 11,0; efektivna dubina tla je 1-5 cm; stupanj vlažnosti označava vrlo mokra ili ekstremno suha tla (5±); prirodna dreniranost je vrlo slaba ili ekscesivna; dubina glejnog horizonta je između 0-25 cm.
(2) Skeletnost tla ocjenjuje se prema volumnom postotnom udjelu šljunka i kamena u tlu, te se na toj osnovi umanjuje efektivna dubina tla, odnosno vrijednost razvojnog stupnja.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 11.
Tekstura tla utvrđuje se relativnim odnosima po kojima je optimalna ilovasta, od koje vrijednost pada prema pjeskovitoj i teškoj glinastoj teksturi.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 12.
Geološki supstrati tla razvrstavaju se u četiri grupe geološkog podrijetla: 1. aluvijalna i praporna podrijetla, kao najpovoljnija; 2. vapneni lapori i fliš, kao povoljni; 3. pleistocenske ilovače (mramorirane ilovače – diluvij),
kao osrednje povoljne; 4. litogena (stjenovita) podrijetla, kao slabije povoljna.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 13.
Sva unutarnja svojstva tla svedena na razvojni stupanj, teksturu i geološko podrijetlo tla sumarno se izražavaju u bodovima na temelju kojih su utvrđeni okviri bodova boniteta tla kako slijedi:
Tekstura tla
Geološko podrijetlo tla
Razvojni stupnjevi tla
prvi
drugi
treći
četvrti
peti
šesti
sedmi
Okviri bodova boniteta tla
P
pijesak
aluvij
52-41
40-29
28-23
22-17
16-11
10-7
diluvij
46-35
34-29
28-23
22-17
16-11
10-7
litogeno
46-35
34-29
28-23
22-17
16-11
10-7
IP
ilovasti pijesak
aluvij i prapor
76-65
64-53
52-41
40-29
28-23
22-17
16-11
vapneni lapori i fliš
70-65
64-53
52-41
40-29
28-17
10-11
10-7
diluvij
58-53
52-41
40-29
28-17
10-11
10-7
litogeno
52-47
46-41
40-29
28-17
16-11
10-7
PI
pjeskovita ilovača
aluvij i prapor
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
vapneni lapori i fliš
88-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
82-71
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
70-59
58-47
46-35
34-23
22-11
10-7
I
ilovača
aluvij i prapor
100-89
88-77
76-65
64-53
52-47
46-41
40-35
vapneni lapori i fliš
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
diluvij
88-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
litogeno
76-65
64-53
52-41
40-29
28-23
22-17
GI
glinasta ilovača
aluvij i prapor
94-83
82-71
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
vapneni lapori i fliš
82-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
76-71
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
64-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
IG
ilovasta glina
aluvij i prapor
82-77
76-65
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
vapneni lapori i fliš
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
70-59
58-47
46-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
64-59
58-47
46-35
24-29
28-17
16-11
G
glina
aluvij i prapor
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
vapneni lapori i fliš
70-59
58-47
46-41
40-35
34-29
28-23
diluvij
64-53
52-41
40-35
34-29
28-23
22-17
litogeno
58-53
52-41
40-35
34-29
28-17
16-11
tresetno dolinsko tlo (odvodnjeno) prema razvojnim stupnjevima
70-59
58-47
46-35
34-23
22-11
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
2. Utvrđivanje boniteta klime
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 14.
Klima se boduje u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova. Utvrđuje se unutar klimatsko-vegetacijskih područja odnosno potpodručja, grupiranih po meteorološkim postajama, na temelju klimatskih elemenata i to: srednjih godišnjih temperatura zraka, srednjih godišnjih količina oborina i srednjih količina oborina u vegetacijskom razdoblju. Okvirni bodovi za bonitet klime su:
Red. broj
Klimatsko vegetacijska područja po meteorološkim postajama
Šumska zajednica
Približno nadmorska visina u m
Srednja godišnja temperatura
°C
Srednja god. količina oborina u mm
Oborine u vegetacijskom razdoblju u mm
Bodovi za klimu
1.
Sveti Jure, Lička Plješivica, Zavižan, Vrh Učke
klekovina bora, krivulja (sa smrekom i planinskim pašnjacima)
>1.500
2-4
>2.200
500-800
1-2
2.
Zalesina, Delnice
područje bukove šume s jelom
600-1.200
6-8
2.100-2.300
900-1.100
3
3.
Sljeme, Stubička gora
područje bukove šume s jelom
700-1.100
6-8
1.200-1.500
700-900
3-4
4.
Plitvice, Skrad, Parg, Baške Oštarije, Učka
– hotel
područje primorske i gorske bukove šume
500-1.00
7-8
1.500-1.700
700-900
3-4
5.
Gračac, Gospić, Ogulin
područje hrasta kitnjaka s običnim grabom
300-600
8-10
1.500-1.700
500-700
5-6
6.
Topusko, Kostel, Stubičke Toplice, Klenovnik, Križevci i Bjelovar
područje hrasta kitnjaka i običnog graba s bukvom
<500
9-10,5
850-980
450-600
6-7
7.
Petrinja, Karlovac, Sisak, Zagreb, Varaždin, Orehovec, Koprivnica, Lipovljani, Garešnica, Lipik, Daruvar, Virovitica
Područje hrasta kitnjaka i običnog graba s bukvom
<350
10-11
880-920
450-550
7-8
8.
Požega, Sl. Brod, Đakovo
Područje hrasta kitnjaka i običnog graba
<200
10,5-11,0
750-770
400-450
9-10
9.
Vinkovci, Spačva, Ilok, Osijek, Belje
Područje hrasta sladuna i cera
<200
11-11,5
650-750
350-430
9-10
10.
Pazin, Mosor – Ljuvač
područje hrasta medunca i crnog graba
<800
11-11,5
1.300-1.400
450-550
6-7
11.
Knin, Sinj, Imotski
Područje hrasta medunca i bijelog graba
<600
13-14
1.600-1.900
420-500
6-7
12.
Opatija, Rijeka, Kraljevica, Crikvenica, Senj
Područje hrasta medunca i bijelog graba
<500
13,5-14,5
1.250-1.350
400-650
6-7
13.
Rovinj, Fažana, Pula, Mali Lošinj, Rab
Područje hrasta crnike (priobalni pojas)
<500
14,5-15
950-1.000
320-450
5-6
14.
Pag, Zadar, Biograd n. M., Šibenik, Kaštel Stari, Split Hvar, Makarska, Vela Luka, Korčula, Orebić, Opuzen i Ston
Područje hrasta crnike (srednje potpodručje)
<500
15-16
1.000-1.100
240-420
4-6
15.
Dubrovnik, Čibača, Gruda
Područje hrasta crnike (južno potpodručje)
<500
15,5-16,5
1.300-1.400
350-450
5-6
16.
Lastovo, Palagruža
Otočno aridno potpodručje hrasta crnike
<500
15-16
650-700
75-175
3-4
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 15.
Unutar pojedinih klimatsko-vegetacijskih područja zemljišta nižih nadmorskih visina ocjenjuju se većim brojem bodova, a viših nadmorskih visina s manjim brojem bodova.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 16.
Unutar klimatsko-vegetacijskih područja 11 do 16 navedenih tabelarno u članku 14. Ovog Pravilnika na hidromorfnim tlima većeg stupnja vlažnosti, u odnosu na automorfna tla, broj bonitetnih bodova za klimu povećava se kako slijedi:
Klimatsko vegetacijsko područje
Broj bonitetnih bodova za klimu
na automorfnim tlima
na hidromorfnim tlima povoljnog stupnja vlažnosti
11
6-7
7-9
12
6-7
7-9
13
5-6
6-10
14
4-9
6-10
15
5-6
6-10
16
3-4
4-7
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
3. Utvrđivanje boniteta reljefa
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 17.
Bonitetni bodovi za reljef, u rasponu od 1 do 10 bonitetnih bodova, utvrđuju se prema klasifikaciji reljefa kako slijedi:
Nagib (inklinacija) zemljišta u
Oznaka reljefa
Naziv reljefa
Bonitetni bodovi
stupnjevima
postocima
0-2
0-3
a
ravan
10
0-2
0-3
b
ravan s mikro ili mezouvalama
8-9
2-6
3-11
c
valovit ili vrlo blage padine
8-9
6-9
11-16
d
umjereno blage padine
7-8
9-12
16-21
e
umjereno strme padine
6-7
12-17
21-31
f
strme padine
4-5
17-24
31-45
g
jako strme padine
2-5
24-33
45-65
h
vrlo jako strme padine
1-2
preko 33
preko 65
i
vrletne padine
1
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
4. Utvrđivanje ukupnih bodova boniteta zemljišta bez korekcije
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 18.
(1) Utvrđeni bonitetni bodovi za tlo prema članku 13. ovoga Pravilnika, bodovi za klimu prema člancima 14, 15. i 16. ovog Pravilnika i bodovi za reljef prema članku 17. ovoga Pravilnika, uvrštavaju se u formulu iz članka 6. ovoga Pravilnika i po njoj izračunavaju. Dobiveni rezultat predstavlja bonitet zemljišta bez korekcija.
(2) Postignuti rezultat dobiven formulom iz članka 6. ovoga Pravilnika manji od 7 bonitetnih bodova, svrstava zemljište u neplodno.
(3) Rezultati bonitetnih bodova izračunati na način naveden u stavku 1. ovoga članka, prikazani su u Tablici 1. koja je prilog ovoga Pravilnika i njegov je sastavni dio. U njoj se prema utvrđenim bonitetnim bodovima tla u presjeku retka za utvrđene bonitetne bodove reljefa i kolone za utvrđene bonitetne bodove klime, očitavaju bodovi boniteta zemljišta bez korekcija. Za međuvrijednosti utvrđenih bonitetnih bodova tla, koje nisu navedene u Tablici 1. priloga ovoga Pravilnika, bodovi boniteta zemljišta bez korekcija mogu se dobiti i linearnom interpolacijom.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
5. Korekcija boniteta zemljišta zbog utjecaja ostalih prirodnih uvjeta
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 19.
Bonitet zemljišta utvrđen prema članku 18. ovoga Pravilnika korigira se negativnim postocima bonitetnih bodova zbog utjecaja ostalih prirodnih uvjeta na poljoprivrednu proizvodnju i to: za stjenovitost i kamenitost površine zemljišta, poplavu, ekspoziciju, otvorenost ili zatvorenost položaja, zasjenjenost zemljišta, veličinu parcela i oblik parcele.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 20.
Stjenovitost i kamenitost površine zemljišta ocjenjuje se skupno prema zastupljenosti stijena i krupnijeg kamenja (>5 cm Ø), negativnim postocima bonitetnih bodova kako slijedi:
Stjenovitost površine zemljišta,
%
Kamenitost površine zemljišta,
%
Negativni postoci bonitetni bodova
Iskoristivost zemljišta
do 2
do 10
2-6
Neznatne smetnje za izbor kultura
2-10
10-20
6-24
Stanovite teškoće u primjeni mehanizacije, a izbor kultura ponešto ograničen
10-25
20-30
24-48
Samo za lakšu mehanizaciju. Iskoristivost prvenstveno za pašnjake i livade, lošija za voćnjake i vinograde, a najlošija za oranice
25-50
30-50
48-60
Preteže ručni rad. Iskoristivost za pašnjake i livade, a vrlo loša za maslinike, voćnjake i vinograde
50-70
50-70
60-72
Veliko ograničenje za obradu. Može se koristiti za pašnjake, ev. ekstenzivne maslinike, smokve, bajame i vinograde.
70-90
70-90
72-80
Vrlo veliko ograničenje iskoristivosti za obradive površine. Samo ekstenzivni pašnjaci
>90
>90
80-100
Pašnjaci – neplodna zemljišta
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 21.
Utjecaj poplave zemljišta na bonitet zemljišta ocjenjuje se samo na površinama oranica, livada i pašnjaka prema godišnjem dobu plavljenja, te prema učestalosti i trajanju poplave, i to u rasponu od 2 do 70 negativnih postotaka bonitetnih bodova, ovisno o mogućnosti načina iskorištavanja poplavljenog zemljišta. Obračun negativnih postotaka bonitetnih bodova određuje se kako slijedi:
Učestalost poplava u 10 godina
Šteta u % priroda
Negativni postoci bonitetnih bodova
1 put (slučajne poplave)
5-10
2-4
10-25
4-6
25-50
6-12
>50
12-36
2-3 puta (česte)
5-10
12-16
10-25
16-24
25-50
24-36
>50
36-48
preko 3 puta (vrlo česte)
5-10
12-16
10-25
36-48
25-50
48-70
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 22.
(1) Južna ekspozicija zemljišta do 1.000 m nadmorske visine ocjenjuje se, u pravilu, kao najpovoljnija i ne korigira se, a sjeverna ekspozicija do te nadmorske visine ocjenjuje se, u pravilu, kao najnepovoljnija i korigira se u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(2) Na plitkim i vrlo suhim tlima krša i na pjeskovitim tlima južne ekspozicije mogu biti nepovoljnije od sjevernih i u takvim se slučajevima korigiraju u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova, a sjeverne se ekspozicije ne korigiraju.
(3) Na površinama livada ili pašnjaka iznad 1.000 m nadmorske visine korekcija boniteta zemljišta zbog utjecaja ekspozicije vrši se prema tome koja je ekspozicija za takve površine u određenim orografskim uvjetima povoljnija (južna ili sjeverna), pa se povoljnija ekspozicija ne korigira, a nepovoljnija korigira u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(4) Na zemljištima livada ili pašnjaka, bez obzira na nadmorsku visinu, ako su vrlo plitka ili vrlo strma, ili je njihova površina jako stjenovita i kamenita, ocjenjuje se da li je povoljnija južna ili sjeverna ekspozicija po užim područjima, pa se povoljnija ekspozicija ne korigira, a nepovoljnija korigira u rasponu od 1 do 12 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(5) Istočne i zapadne ekspozicije iz stavaka 1. do 4. ovoga članka, ocjenjuju se srednjom vrijednošću raspona negativnih postotaka bonitetnih bodova najpovoljnije i najnepovoljnije ekspozicije.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 23.
(1) Utjecaj otvorenih i zatvorenih položaja zemljišta ocjenjuje se negativnim postocima bonitetnih bodova u odnosu na položaje koji se ne korigiraju. Otvoreni položaji zemljišta izloženi posebnom utjecaju jačih vjetrova, ocjenjuju se s 1 do 24 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
(2) Zatvoreni položaji zemljišta, bez dovoljne zračne drenaže kao što su - stanovite doline, polja i poljica i donje trećine padina, tzv. »zračna jezera«, zbog mogućnosti jače pozebe i učestalije pojave bolesti na kulturnim biljkama, ocjenjuju se s 1 do 36 negativnih postototaka bonitetnih bodova.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 24.
Utjecaj zasjenjenosti zemljišta na bonitet zemljišta, zbog blizine šume, visokih građevina ili brežuljkasto brdovitog terena, ocjenjuje se u rasponu od 6 do 24 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 25.
(1) Površina katastarske čestice također ima utjecaja na bonitet zemljišta, odnosno ukupan broj bodova, zbog nemogućnosti upotrebe poljoprivredne mehanizacije i primjene suvremenih agrotehničkih mjera.
(2) Površina katastarske čestice ocjenjuje se do 20 negativnih postotaka bonitetnih bodova kako slijedi:
Površina katastarske čestice (ha)
Negativni postoci bonitetnih bodova
Površina katastarske čestice (ha)
Negativni postoci bonitetnih bodova
<0,01
15-20
0,5-1
4-6
0,01-0,05
10-15
1-3
3-4
0,05-0,25
8-10
3-5
2-3
0,25-0,5
6-8
>5
0
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 26.
(1) Oblik katastarske čestice također utječe na korištenje suvremene mehanizacije, redovitu obradu zemljišta, te na troškove proizvodnje. Oblik čestice ocjenjuje se s 0 do 10 negativnih postotaka bonitetnih bodova.
gdje je Kr – koeficijent raščlanjenosti, P – opseg katastarske čestice, a S – površina katastarske čestice.
(3) Postotak negativnih bodova u ovisnosti o koeficijentu oblika katastarske čestice prikazan je kako slijedi:
Koeficijent
oblika katastarske čestice
Negativni
postoci bonitetnih bodova
Koeficijent oblika katastarske čestice
Negativni postoci bonitetnih bodova
<1,5
0
3-4
5-7
1,5-2
1-3
4-5
7-9
2-3
3-5
>5
10
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 27.
(1) Ukupan broj bodova konačno korigiranog boniteta zemljišta, uzimaju u obzir zbroj negativnih postotaka bodova, utvrđuje se formulom:
gdje je Bk - ukupan broj bodova konačno korigiranog boniteta zemljišta, B - ukupan broj bodova boniteta zemljišta
bez korekcija dobiven prema odredbi članka 18. stavka 1. ovoga Pravilnika, a je Snp - zbroj negativnih postotaka
bonitetnih bodova dobivenu korekcijom prema odredbama članka 19. do 26. ovoga Pravilnika.
(2) Ako negativni postotak bonitetnih bodova bilo kojeg od ostalih prirodnih uvjeta iz članka 22. ovoga Pravilnika ili suma negativnih postotaka bonitetnih bodova tih prirodnih uvjeta korekcijom smanji bonitet zemljišta toliko da je njegova konačna (korigirana) vrijednost manja od 7 bonitetnih bodova, ne provodi se daljnja korekcija boniteta zemljišta, nego se zemljište svrstava u neplodno.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 28.
Svrstavanje zemljišta u prostorne kategorije obavlja se prema ranije određenim okvirnim bodovima konačnih (korigiranih) bonitetnih bodova zemljišta prema sljedećem:
P1 – osobito vrijedna obradiva zemljišta 80 do 100 bodova
P2 – vrijedna obradiva zemljišta 60 do 79 bodova
P3 – ostala obradiva zemljišta 40 do 59 bodova
PŠ – ostala poljoprivredna zemljišta od 7 do 39 bodova.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 29.
(1) Osnova za bonitiranje i utvrđivanje prostornih kategorija, P1 zemljišta, P2 zemljišta, P3 zemljišta, PŠ zemljišta su bonitetne pedološke karte detaljnog mjerila (1:2.000 do 1:5.000), koje vrednuju zemljišta na razini najmanje proizvodne parcele. Bonitetno vrednovanje mogu obavljati samo stručnjaci na području pedologije. Utvrđivanje prostornih kategorija provodi se u skladu s dokumentima prostornog uređenja i drugim propisima.
(2) Hrvatski centar za poljoprivredu, hranu i selo utvrđuje koje se zemljište smatra P1 i P2 zemljište ako ima bitnih promjena u odnosu na postojeće stanje, odnosno pokazatelje na jednom širem području na temelju dostavljenih prethodnih studija i prostornih podataka.
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
III. ZAVRŠNE ODREDBE
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 30.
Danom stupanja na snagu ovoga Pravilnika prestaje važiti Pravilnik o mjerilima za utvrđivanje osobito vrijednog obradivog (P1) i vrijednog obradivog (P2) poljoprivrednog zemljišta (»Narodne novine«, br. 151/13).
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede
Članak 31.
Ovaj Pravilnik stupa na snagu osmoga dana od dana objave u »Narodnim novinama«.
Klasa: 011-01//18-01/17
Urbroj: 525-07/0375-18-6
Zagreb, 12. studenoga 2018.
Potpredsjednik Vlade Republike Hrvatske
i Ministar poljoprivrede
Tomislav Tolušić, dipl.iur.
Tablica 1: BODOVI BONITETA ZEMLJIŠTA BEZ KOREKCIJE
Bonitetni bodovi za klimu
Bonitetni bodovi
Bonitet*
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
za reljef
100
95
89
84
77
71
63
55
45
32
10
100
95
90
85
79
73
67
60
52
42
30
9
100
89
85
80
75
69
63
57
49
40
28
8
100
84
79
75
70
65
59
53
46
37
26
7
100
77
73
69
65
60
55
49
42
35
24
6
100
71
67
63
59
55
50
45
39
32
22
5
100
63
60
57
53
49
45
40
35
28
20
4
100
55
52
49
46
42
39
35
30
24
17
3
100
45
42
40
37
35
32
28
24
20
14
2
100
32
30
28
26
24
22
20
17
14
10
1
95
97
92
87
82
75
69
62
53
44
31
10
95
92
88
83
77
72
65
58
51
41
29
9
95
87
83
78
73
68
62
55
48
39
28
8
95
82
77
73
68
63
58
52
45
36
26
7
95
75
72
68
63
58
53
48
41
34
24
6
95
69
65
62
58
53
49
44
38
31
22
5
95
62
58
55
52
48
44
39
34
28
19
4
95
53
51
48
45
41
38
34
29
24
17
3
95
44
41
39
36
34
31
28
24
19
14
2
95
31
29
28
26
24
22
19
17
14
10
1
94
97
92
87
81
75
69
61
53
43
31
10
94
92
87
82
77
71
65
58
50
41
29
9
94
87
82
78
73
67
61
55
47
39
27
8
94
81
77
73
68
63
57
51
44
36
26
7
94
75
71
67
63
58
53
47
41
34
24
6
94
69
65
61
57
53
48
43
38
31
22
5
94
61
58
55
51
47
43
39
34
27
19
4
94
53
50
47
44
41
38
34
29
24
17
3
94
43
41
39
36
34
31
27
24
19
14
2
94
31
29
27
26
24
22
19
17
14
10
1
89
94
89
84
79
73
67
60
52
42
30
10
89
89
85
80
75
69
63
57
49
40
28
9
89
84
80
75
71
65
60
53
46
38
27
8
89
79
75
71
66
61
56
50
43
35
25
7
89
73
69
65
61
57
52
46
40
33
23
6
89
67
63
60
56
52
47
42
37
30
21
5
89
60
57
53
50
46
42
38
33
27
19
4
89
52
49
46
43
40
37
33
28
23
16
3
89
42
40
38
35
33
30
27
23
19
13
2
89
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
1
88
94
89
84
78
73
66
59
51
42
30
10
88
89
84
80
74
69
63
56
49
40
28
9
88
84
80
75
70
65
59
53
46
38
27
8
88
78
74
70
66
61
55
50
43
35
25
7
88
73
69
65
61
56
51
46
40
32
23
6
88
66
63
59
55
51
47
42
36
30
21
5
88
59
56
53
50
46
42
38
32
27
19
4
88
51
49
46
43
40
36
32
28
23
16
3
88
42
40
38
35
32
30
27
23
19
13
2
88
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
1
83
91
86
81
76
71
64
58
50
41
29
10
83
86
82
77
72
67
61
55
47
39
27
9
83
81
77
73
68
63
58
52
45
36
26
8
83
76
72
68
64
59
54
48
42
34
24
7
83
71
67
63
59
55
50
45
39
32
22
6
83
64
61
58
54
50
46
41
35
29
20
5
83
58
55
52
48
45
41
36
32
26
18
4
83
50
47
45
42
39
35
32
27
22
16
3
83
41
39
36
34
32
29
26
22
18
13
2
83
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
1
82
91
86
81
76
70
64
57
50
40
29
10
82
86
81
77
72
67
61
54
47
38
27
9
82
81
77
72
68
63
57
51
44
36
26
8
82
76
72
68
63
59
54
48
41
34
24
7
82
70
67
63
59
54
50
44
38
31
22
6
82
64
61
57
54
50
45
40
35
29
20
5
82
57
54
51
48
44
40
36
31
26
18
4
82
50
47
44
41
38
35
31
27
22
16
3
82
40
38
36
34
31
29
26
22
18
13
2
82
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
1
77
88
83
78
73
68
62
55
48
39
28
10
77
83
79
74
70
64
59
53
46
37
26
9
77
78
74
70
66
61
55
50
43
35
25
8
77
73
70
66
61
57
52
46
40
33
23
7
77
68
64
61
57
53
48
43
37
30
21
6
77
62
59
55
52
48
44
39
34
28
20
5
77
55
53
50
46
43
39
35
30
25
18
4
77
48
46
43
40
37
34
30
26
21
15
3
77
39
37
35
33
30
28
25
21
18
12
2
77
28
26
25
23
21
20
18
15
12
9
1
76
87
83
78
73
68
62
55
48
39
28
10
76
83
78
74
69
64
58
52
45
37
26
9
76
78
74
70
65
60
55
49
43
35
25
8
76
73
69
65
61
56
52
46
40
33
23
7
76
68
64
60
56
52
48
43
37
30
21
6
76
62
58
55
52
48
44
39
34
28
19
5
76
55
52
49
46
43
39
35
30
25
17
4
76
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
3
76
39
37
35
33
30
28
25
21
17
12
2
76
28
26
25
23
21
19
17
15
12
9
1
71
84
80
75
70
65
60
53
46
38
27
10
71
80
76
71
67
62
57
51
44
36
25
9
71
75
71
67
63
58
53
48
41
34
24
8
71
70
67
63
59
55
50
45
39
32
22
7
71
65
62
58
55
51
46
41
36
29
21
6
71
60
57
53
50
46
42
38
33
27
19
5
71
53
51
48
45
41
38
34
29
24
17
4
71
46
44
41
39
36
33
29
25
21
15
3
71
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
2
71
27
25
24
22
21
19
17
15
12
8
1
70
84
79
75
70
65
59
53
46
37
26
10
70
79
75
71
66
61
56
50
43
35
25
9
70
75
71
67
63
58
53
47
41
33
24
8
70
70
66
63
59
54
49
44
38
31
22
7
70
65
61
58
54
50
46
41
35
29
20
6
70
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
5
70
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
4
70
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
3
70
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
2
70
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
1
65
81
76
72
67
62
57
51
44
36
25
10
65
76
73
68
64
59
54
48
42
34
24
9
65
72
68
64
60
56
51
46
39
32
23
8
65
67
64
60
56
52
48
43
37
30
21
7
65
62
59
56
52
48
44
39
34
28
20
6
65
57
54
51
48
44
40
36
31
25
18
5
65
51
48
46
43
39
36
32
28
23
16
4
65
44
42
39
37
34
31
28
24
20
14
3
65
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
2
65
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
1
64
80
76
72
67
62
57
51
44
36
25
10
64
76
72
68
63
59
54
48
42
34
24
9
64
72
68
64
60
55
51
45
39
32
23
8
64
67
63
60
56
52
47
42
37
30
21
7
64
62
59
55
52
48
44
39
34
28
20
6
64
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
5
64
51
48
45
42
39
36
32
28
23
16
4
64
44
42
39
37
34
31
28
24
20
14
3
64
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
2
64
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
1
59
77
73
69
64
59
54
49
42
34
24
10
59
73
69
65
61
56
52
46
40
33
23
9
59
69
65
61
57
53
49
43
38
31
22
8
59
64
61
57
54
50
45
41
35
29
20
7
59
59
56
53
50
46
42
38
33
27
19
6
59
54
52
49
45
42
38
34
30
24
17
5
59
49
46
43
41
38
34
31
27
22
15
4
59
42
40
38
35
33
30
27
23
19
13
3
59
34
33
31
29
27
24
22
19
15
11
2
59
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
1
58
76
72
68
64
59
54
48
42
34
24
10
58
72
69
65
60
56
51
46
40
32
23
9
58
68
65
61
57
53
48
43
37
30
22
8
58
64
60
57
53
49
45
40
35
28
20
7
58
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
6
58
54
51
48
45
42
38
34
29
24
17
5
58
48
46
43
40
37
34
30
26
22
15
4
58
42
40
37
35
32
29
26
23
19
13
3
58
34
32
30
28
26
24
22
19
15
11
2
58
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
1
53
73
69
65
61
56
51
46
40
33
23
10
53
69
66
62
58
53
49
44
38
31
22
9
53
65
62
58
54
50
46
41
36
29
21
8
53
61
58
54
51
47
43
39
33
27
19
7
53
56
53
50
47
44
40
36
31
25
18
6
53
51
49
46
43
40
36
33
28
23
16
5
53
46
44
41
39
36
33
29
25
21
15
4
53
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
3
53
33
31
29
27
25
23
21
18
15
10
2
53
23
22
21
19
18
16
15
13
10
7
1
52
72
68
64
60
56
51
46
39
32
23
10
52
68
65
61
57
53
48
43
37
31
22
9
52
64
61
58
54
50
46
41
35
29
20
8
52
60
57
54
50
47
43
38
33
27
19
7
52
56
53
50
47
43
39
35
31
25
18
6
52
51
48
46
43
39
36
32
28
23
16
5
52
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
4
52
39
37
35
33
31
28
25
22
18
12
3
52
32
31
29
27
25
23
20
18
14
10
2
52
23
22
20
19
18
16
14
12
10
7
1
47
69
65
61
57
53
48
43
38
31
22
10
47
65
62
58
54
50
46
41
36
29
21
9
47
61
58
55
51
47
43
39
34
27
19
8
47
57
54
51
48
44
41
36
31
26
18
7
47
53
50
47
44
41
38
34
29
24
17
6
47
48
46
43
41
38
34
31
27
22
15
5
47
43
41
39
36
34
31
27
24
19
14
4
47
38
36
34
31
29
27
24
21
17
12
3
47
31
29
27
26
24
22
19
17
14
10
2
47
22
21
19
18
17
15
14
12
10
-
1
46
68
64
61
57
53
48
43
37
30
21
10
46
64
61
58
54
50
45
41
35
29
20
9
46
61
58
54
51
47
43
38
33
27
19
8
46
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
7
46
53
50
47
44
41
37
33
29
23
17
6
46
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
5
46
43
41
38
36
33
30
27
23
19
14
4
46
37
35
33
31
29
26
23
20
17
12
3
46
30
29
27
25
23
21
19
17
14
10
2
46
21
20
19
18
17
15
14
12
10
-
1
41
64
61
57
54
50
45
40
35
29
20
10
41
61
58
54
51
47
43
38
33
27
19
9
41
57
54
51
48
44
40
36
31
26
18
8
41
54
51
48
45
41
38
34
29
24
17
7
41
50
47
44
41
38
35
31
27
22
16
6
41
45
43
40
38
35
32
29
25
20
14
5
41
40
38
36
34
31
29
26
22
18
13
4
41
35
33
31
29
27
25
22
19
16
11
3
41
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
2
41
20
19
18
17
16
14
13
11
9
-
1
40
63
60
57
53
49
45
40
35
28
20
10
40
60
57
54
50
46
42
38
33
27
19
9
40
57
54
51
47
44
40
36
31
25
18
8
40
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
7
40
49
46
44
41
38
35
31
27
22
15
6
40
45
42
40
37
35
32
28
24
20
14
5
40
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
4
40
35
33
31
29
27
24
22
19
15
11
3
40
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
2
40
20
19
18
17
15
14
13
11
9
-
1
35
59
56
53
49
46
42
37
32
26
19
10
35
56
53
50
47
43
40
35
31
25
18
9
35
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
8
35
49
47
44
41
38
35
31
27
22
16
7
35
46
43
41
38
35
32
29
25
20
14
6
35
42
40
37
35
32
30
26
23
19
13
5
35
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
4
35
32
31
29
27
25
23
20
18
14
10
3
35
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
2
35
19
18
17
16
14
13
12
10
8
-
1
34
58
55
52
49
45
41
37
32
26
18
10
34
55
52
49
46
43
39
35
30
25
17
9
34
52
49
47
44
40
37
33
29
23
16
8
34
49
46
44
41
38
34
31
27
22
15
7
34
45
43
40
38
35
32
29
25
20
14
6
34
41
39
37
34
32
29
26
23
18
13
5
34
37
35
33
31
29
26
23
20
16
12
4
34
32
30
29
27
25
23
20
17
14
10
3
34
26
25
23
22
20
18
16
14
12
8
2
34
18
17
16
15
14
13
12
10
8
-
1
29
54
51
48
45
42
38
34
29
24
17
10
29
51
48
46
43
40
36
32
28
23
16
9
29
48
46
43
40
37
34
30
26
22
15
8
29
45
43
40
38
35
32
28
25
20
14
7
29
42
40
37
35
32
29
26
23
19
13
6
29
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
5
29
34
32
30
28
26
24
22
19
15
11
4
29
29
28
26
25
23
21
19
16
13
9
3
29
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
2
29
17
16
15
14
13
12
11
9
8
-
1
28
53
50
47
44
41
37
33
29
24
17
10
28
50
48
45
42
39
35
32
27
22
16
9
28
47
45
42
40
37
33
30
26
21
15
8
28
44
42
40
37
34
31
28
24
20
14
7
28
41
39
37
34
32
29
26
22
18
13
6
28
37
35
33
31
29
26
24
20
17
12
5
28
33
32
30
28
26
24
21
18
15
11
4
28
29
27
26
24
22
20
18
16
13
9
3
28
24
22
21
20
18
17
15
13
11
7
2
28
17
16
15
14
13
12
11
9
7
-
1
23
48
45
43
40
37
34
30
26
21
15
10
23
45
43
41
38
35
32
29
25
20
14
9
23
43
41
38
36
33
30
27
23
19
14
8
23
40
38
36
34
31
28
25
22
18
13
7
23
37
35
33
31
29
26
23
20
17
12
6
23
34
32
30
28
26
24
21
19
15
11
5
23
30
29
27
25
23
21
19
17
14
10
4
23
26
25
23
22
20
19
17
14
12
8
3
23
21
20
19
18
17
15
14
12
10
-
2
23
15
14
14
13
12
11
10
8
-
-
1
22
47
44
42
39
36
33
30
26
21
15
10
22
44
42
40
37
34
31
28
24
20
14
9
22
42
40
38
35
32
30
27
23
19
13
8
22
39
37
35
33
30
28
25
21
18
12
7
22
36
34
32
30
28
26
23
20
16
11
6
22
33
31
30
28
26
23
21
18
15
10
5
22
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
4
22
26
24
23
21
20
18
16
14
11
8
3
22
21
20
19
18
16
15
13
11
9
-
2
22
15
14
13
12
11
10
9
8
-
-
1
17
41
39
37
34
32
29
26
23
18
13
10
17
39
37
35
33
30
28
25
21
17
12
9
17
37
35
33
31
29
26
23
20
16
12
8
17
34
33
31
29
27
24
22
19
15
11
7
17
32
30
29
27
25
23
20
17
14
10
6
17
29
28
26
24
23
21
18
16
13
9
5
17
26
25
23
22
20
18
16
14
12
8
4
17
23
21
20
19
17
16
14
12
10
7
3
17
18
17
16
15
14
13
12
10
8
-
2
17
13
12
12
11
10
9
8
7
-
-
1
16
40
38
36
33
31
28
25
22
18
13
10
16
38
36
34
32
29
27
24
21
17
12
9
16
36
34
32
30
28
25
23
20
16
11
8
16
33
32
30
28
26
24
21
18
15
11
7
16
31
29
28
26
24
22
20
17
14
10
6
16
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
5
16
25
24
23
21
20
18
16
14
11
8
4
16
22
21
20
18
17
15
14
12
10
-
3
16
18
17
16
15
14
13
11
10
8
-
2
16
13
12
11
11
10
9
8
-
-
-
1
11
33
31
30
28
26
23
21
18
15
10
10
11
31
30
28
26
24
22
20
17
14
10
9
11
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
8
11
28
26
25
23
21
20
18
15
12
9
7
11
26
24
23
21
20
18
16
14
11
8
6
11
23
22
21
20
18
17
15
13
10
7
5
11
21
20
19
18
16
15
13
11
9
-
4
11
18
17
16
15
14
13
11
10
8
-
3
11
15
14
13
12
11
10
9
8
-
-
2
11
10
10
9
9
8
7
-
-
-
-
1
10
32
30
28
26
24
22
20
17
14
10
10
10
30
28
27
25
23
21
19
16
13
9
9
10
28
27
25
24
22
20
18
15
13
9
8
10
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
7
10
24
23
22
20
19
17
15
13
11
8
6
10
22
21
20
19
17
16
14
12
10
7
5
10
20
19
18
17
15
14
13
11
9
-
4
10
17
16
15
14
13
12
11
9
8
-
3
10
14
13
13
12
11
10
9
8
-
-
2
10
10
9
9
8
8
7
-
-
-
-
1
7
26
25
24
22
20
19
17
14
12
8
10
7
25
24
22
21
19
18
16
14
11
8
9
7
24
22
21
20
18
17
15
13
11
7
8
7
22
21
20
19
17
16
14
12
10
7
7
7
20
19
18
17
16
14
13
11
9
-
6
7
19
18
17
16
14
13
12
10
8
-
5
7
17
16
15
14
13
12
11
9
7
-
4
7
14
14
13
12
11
10
9
8
-
-
3
7
12
11
11
10
9
8
7
-
-
-
2
7
8
8
7
7
-
-
-
-
-
-
1
*Bonitetni bodovi za tlo s prosječnim stupnjem njegove vlažnosti
Komentirate u ime: Ministarstvo poljoprivrede